Мадамин энди ўн уч ёшни қоралади. Бироқ шу ёшдаёқ қалби нафрат, ҳадик, саросима, ўкинч туйғусига тўлиб улгурган.
У ўгай онаси Савриниса опадан қўрқади. Ҳар бир илкис ҳаракатидан ҳадиксирайди. Отаси Темирбой тракторчи кечқурун даладан чарчаб уйга қайтса, «Ўгай онам отамга ёлғон-ёшиқларни айтиб мени урдирмасмикан?» дея саросимага тушади. Қоронғи кечаларда Савриниса опанинг зардали гаплари, бошига бир муштлаб овқат берганлари, кўксини тимдалаб ўтгувчи қарғишлари ёдига тушади. Беихтиёр марҳума онаси Зайнаб опани эсларди. Болалигида онажонига эркаланганлари, Зайнаб опанинг суйиб, ардоқлашлари кўз ўнгида намоён бўлади. Шу тобда мурғак қалбини нафрат ҳисси чулғаб олади. Хаёлан бўлса-да, ўгай онасини қарғайди, ҳақоратлайди, шу баҳонада аламдан чиққандек бўлади.
Афсуски, барибир аламлари арий қолмайди. Ёстиқни қучоқлаганча отаси Темирбойнинг даҳлизда ўгай онасига қилаётган хушомадлари қулоғига чалинади-ю, баттар изтиробга тушади.
«Отам боя уйга кириб келганда мен билан совуққина кўришди холос, — ўйлайди у лаб-лунжи титраб. — Бағрига босмадиям. Ҳозир бўлса хотинчасини эркалаяпти…»
Бўйи етган-да, Мадаминнинг бу тахлит ишларга ақли етди, адолатсизлик бағрини тилиб, даст ўрнидан туриб ўтирди ва қўлларини мушт қилган кўйи эшик тирқишидан даҳлизга разм солди.
Отаси хонтахта қаршисида Сарвинисани қучоқлаганча ўтирар, қур-қур пиёладаги чойдан ҳўплаб оларди.
Уларни кўриб, беихтиёр Мадаминнинг иштаҳаси қўзғалди. Эрталаб нонушта қилган-у, шу бўйи туз тотмаганди. Кундузи ўгай онаси қайнатма шўрва қилган экан. Чақирмади. Ўзича бориб қозон қопқоғини кўтаришга қўрқди. Сарвинисанинг тағин бобиллаб қолишидан, қарғанишидан, косов олиб қувлашидан чўчиди. Аслида қўрқмасди. Отасига чақиб берса, ўтган галгидек қўлига камар олишини ўйлади-ю, тишини тишига босди ва синфдоши Шавкатларникига кирди. Бахтга қарши синфдоши ҳам уйда йўқ экан. Дардини бировга айтолмай, тамшанганча кўчага йўл олди…
— Отам ҳам менга ўгай экан-да, — деди бошини чангаллаганча Мадамин. — Келганига бир соатча бўлди. Чақирай демайди. Агар ҳозир чиқсам, тамом, тергашни бошлайди. Демак, ўгай экан-да! Ўзимнинг отам бўлса, шунақа қилармиди? Мени ёнига ўтқазиб эркаламасмиди?.. Йўқ, қўрқмайман. Урса урар, барибир чиқиб қорнимни тўйдираман. Кейин… Ҳадеб тергайверса, уйдан қочиб кетаман. Ҳеч қачон қайтмайман бу ҳовлига. Қабристонга бораман-да, онам раҳматлининг қабри тепасида ухлайман. Ҳаммасини онамга айтиб бераман…
Мадамин ички туғён таъсирида даст ўрнидан турди ва шаҳд билан хона эшигини очиб даҳлизга чиқди.
Отаси эндигина косадаги овқатга қўл чўзганди. Мадаминни кўрди-ю, қовоғини уйди. Дастурхоннинг бир четига қўйилган коса тўла шўрвани нариги ёнбошга суриб, истар-истамас тўнғиллади.
— Кел, овқатингни еб ол! Кейин гаплашаман сен билан!
Мадамин ўгай онага ер остидан қараб қўйди-да, очлик устун келиб шоша-пиша хонтахта қаршисига чўкди ва косани қўлига олди.
***
Хайрият, шу кеча отаси Мадаминни тергамади. Зўрма-зўраки насиҳат қилган бўлди холос.
Аммо… Эртаси кунги воқеани Мадамин бир умр эслаб қолишга маҳкум эди…
Бола-да, мактабда югуради-елади, ўйнайди. Натижада тез очиқади. Дарслар тамом бўлгани ҳамоно бошқалар сингари уйига зипиллайди. Тезроқ етгиси, қуруқ нон бўлса-да, кавшаб, қорнини тўйдиргиси келади.
Эртаси куни ҳам худди шундай бўлди. Жисмоний тарбия дарсида футбол ўйнай-ўйнай, толиққан Мадамин ҳовлиққанча ҳовлига кирди. Ўгай онаси нон ёпибди. Ўзидан буғ таратаётган бўрсилдоқ нонларни бирин-кетин саватга солаётган экан. Нима бўлди-ю, Мадамин хаёл олиб қочдими, тандирнинг ёнгинасига келиб ўгай онасига салом берди ва алик олишини ҳам кутиб ўтирмай, хонаси томонга юрди. Шунда билмасдан нон тўла саватни туртиб юборибди. Сават ерга қулади. Нонлар ҳар тарафга думалаб кетди.
Бу маназарага кўзи тушган Сарвиниса опанинг аҳволини сўз билан таърифлаб бўлмасди.
У бир неча сония бошини чангалаганча Мадаминга алам аралаш тикилиб турди-да, даъфатан қўлига косовни олди.
— Ҳа қирчинингдан қийилгур, тирмизак! — қарғана-қарғана Мадаминни косов билан елкаси аралаш тушириб қолди Савриниса опа. — Шунча қилган меҳнатимни бир пул қилдинг-ку, ҳароми! Ўлдириб қўўя қоламан сени! Мана сенга, мана! Худоё жонинг чиқи-иб кетсин сен жувонмаргнинг! Худоё сени туғмай онанг ўлсин, онанг!..
Мадамин шу кунга қадар Савриниса опага сира сўз қайтармаганди. Отасидан қўрқиши, шу қўрқув ортидаги ҳурмат туфайли ўгай она нималар демасин, қанча савалаб, турткиламасин, чидарди, чидолмай кетганда қочиб жон сақларди.
Аммо бир оғиз сўзи юрагини тешиб ўтгандек бўлди. Онаси раҳматлининг ҳақоратланишига тоқат қила олмади.
— Онамни тилингга олма! — ўзи билмаган ҳолда ўўгай она тутган косовни маҳкам ушлаган кўйи қичқирди Мадамин. — Онам аллақачон гўрда ётибди, билдингми?!. Нимага онамни сўкасан? Нимага?
— Ие, ҳали менга гап қайтарадиган бўлдингми? — баттар тутоқиб кетди Савриниса опа. — Вой, уйинг куйгир-эй! Қўйвор! Вой, қўйвор дедим косовни, қўйвор!
Мадамин ортиқ ҳеч нарса дея олмасди. Титраб-қақшаган кўйи ўгай онага нафрат кўзлари билангина боқарди.
— Урасанми мени? Урасанми? — чирана-чирана Мадаминнинг қўлидан косовни халос этишга уринарди Сарвиниса опа. — Қани, ур, ер юткур, ур! Ўла ҳезалак, ўла! Ҳ-ҳозир косовни чиқариб олай, кўрсатиб қўяман сенга!
— Онамни сўкма! — такрорлади Мадамин алам аралаш. — Онамни ҳақоратлама!..
— Сен-чи, — Савириниса опа қўллари асабий титраб Мадаминнинг ёқасига ёпишди. — Ўша мегажин онангнинг ёнига борасан ҳозир! Мана шу қўлларим билан бўғиб ўлдираман сен ҳаромини!..
Буниси ортиқча эди. Мадаминнинг вужудидаги чўғ алангла олди. Кўз ўнгида онаси раҳматлининг ўксик қиёфаси гавдаланиб, асабий лаб тишлади. Боши ғувиллаб, пешонасида совуқ тер доналари пайдо бўлгандек, бу тернинг қаҳри қалбини қақшатиб ўтгандек туюлди.
Кўзлари ёниб, бор кучини бир нуқтага жамлади-ю, зарб билан косовни ўгай онанинг қўлидан тортиб олди.
— Ҳали сенми гўрдаги онамнинг руҳини қақшатадиган? — дея Сарвиниса опанинг тепасига бостириб борди Мадамин. — Йў-ўқ, мен сендан қўрқмайман энди! Ўлдиришни кўрсатиб ўқяман сенга! Онажонимни оёқости қилдириб қўймайман!..
Шу сўзларни тилига кўчирди-ю, жонҳолатда Сарвинисани косов билан савалай кетди.
ХОТИМА ЎРНИДА
Алам, ўч ўти ўн уч ёшли болани ҳақиқий жоҳилга айлантириб қўйганди.
У ўгай онаси то нафас олишдан тўхтагунга қадар калтаклайверди.
Кейин эса… Қўрқиб кетди. Нималар қилиб қўйганини англади-ю, дуч ккелган тарафга қараб қочди.
Қилмиш-қидирмиш дейдилар. Орадан уч кун ўтиб Мадаминни милицция ходимлари қайсидир зовур бўйидан топишди.
У суд ҳукми билан маълум муддатга озодликдан маҳрум этилди ва жазони вояга етмаганлар умумий колониясида ўтайдиган бўлди.
