Туялардан юк ташиш воситаси сифатида эрамиздан аввалги иккинчи асрлардан фойдалана бошлашган. Унга юкларни эшак ёрдамида ташишган. Янги ёрдамчининг пайдо бўлиши вақтдан ютишга олиб келди. Карвонлар туяларда янада узоқроқ саёҳатларга ҳам чиқа оладиган бўлишди.
Туялар одамларни душман таъқибидан ҳам яхши асрай олишган. Чунки, улар идишга душман солиб қўйган заҳар таъмини узоқ масофадан туриб аниқлай олишади.
Биз мусулмонларда туялар Яратганнинг инояти дея юқори баҳоланади. Ривоятларда айтилишича, Оллоҳ одамни тупроқдан бино этаётганда бир бўлак лой ерга тушиб кетган ва ўша лойдан туя дунёга келган экан.
Туялар икки хил. Бир ўркач (дромедар) ҳамда икки ўркачли (бактриан). Дромедарлар асосан Африка, Кичик Осиё, Аравия ва Ҳиндистонда кўп учрайди. Шу жумладан ҳозирги даврда Жанубий Европа, Мексика, Австралияда ҳам кенг тарқалган. Бактрианлар эса Монголия, Шимолий Хитой, Қозоғистонда яшашса-да, совуққа чидамли ҳисобланади. Устида одам ўтирган туя соатига 10-12 км соат тезликда юз чақирим масофани бир зумда босиб ўта олади. Бундан ташқари битта туя тўрт юз килогача юкни кунига эллик чақирим узоқликка ташиш қувватига эга.
Туя нафақат юк ташиш воситаси, балки, у қўйникидан анча қиммат турувчи гўшт, тери, жун беради. Туя сутидан ёғ, қимиз, пишлоқ тайёрланади. (Дарвоқе, туя йилига тўрт минг литргача сут беради) Туя сути сигирникига нисбатан анча қуюқ бўлиб, кўп дардларга даво ҳамдир.
Туялар якка-якка ҳолда ўтлайди ва ўсимликнинг юқори қисминигина узибейди. Яъни, қўй, эчкилар каби қиртишлаб ташламайди.
Туяларнинг туёғи бўлмайди. Унинг ўрнида иккита бақувват қийшиқ тирноқлар мавжуд. Улар туяга узоқ йўл босишида катта кўмак беради. Оёқлари қайноқ қумларда куймаслигини, тош, шиша, шунга ўхшаш ўткир тиғли буюмлар ботмаслигини таъминлайди.
Қадим-қадимлардаёқ одамлар билишдики, туя бир вақтнинг ўзида жуда кўп сув ичиши ва ҳафталаб шу заҳира билан юра олишини пайқашган. Кўпчилик заҳира сувни ўркачида асрайди деб ҳисоблайди. Аммо бундай эмас. Туянинг деярли ёғи бўлмайди. Фақат ўркачидагина ёғ заҳираси бўлиб, ўша овқат вазифасини ҳам ўтайди. Бундан ташқари, ўркачдаги 200 грамм ёғдан 214 граммгача сув ажралиб чиқиши натижасида туя узоқ вақт сувсиз юра олади. Ўркач яна бошқа вазифани ўтайди. Совуқ кечаларда ўркачдаги иссиқлик даражаси пасаяди. Ёғлар музлаб қолади. Натижада туя совуқемайди. Кундузлари ҳаво исигач қон ўша музлаб қолган ёғ деворларига қуйилиб совийди ва туяни иссиқдан асрайди.
Иссиқ ўлкаларда яшовчи туяларни ҳам Яратганнинг ўзи ҳар тарафлама асрайди. Қалин жун ўзидан намлик ажратиб чиқариб туянинг иссиқдан азобланишига барҳам беради. Буйраги сийдикни қайтадан сўриб олиб организмга қайтара олади. Ичаклари эса гўнг миқдоридаги бор сувни сўриб олади. Демак, туя гўнгини дарҳол ўтин сифатида ўчоққа солиш мумкин.
Ажабланарлиси шундаки, туялар ўнлаб литр сув йўқотишса ҳам ўлмайди. Шунчаки вазн йўқотишади холос. Туя 20 дақиқа ичида 150 литргача сув ичади. Ошқозонида саккиз юзтагача махсус чўнтакчалар борки, улар қабул қилинган сувни заҳирага олиб қўйишади.
Йилнинг ўта иссиқ ойларида туялар душманни ўз вақтида сезиш учун кенгликда дам олишади. Бўронларда улар бир неча кунлаб қимирламасдан кўзларини юмганча ётишади. Қулоқлари ҳам жун билан қоплангани сабаб ёпирилган чанглар ичкарига кириб қолмайди.
Туя ўртача 40-60 йил умр кўради. Кексайган туялардан юк ташиш воситасида фойдаланишмайди. Баркамол ёшдаги туялар ҳам бир йилда 6-8 ой ишлатилиб, қолган вақтларда дам олиш ва кўпайтириш учун сақланади.
Manba: 24soat.com -Saytdan olindi.
Ushbu ma'lumot hordiq.uz dan olindi!
< ! > DO'STLARINGIZGA YUBORING:
Quyidagi yangiliklarni o'qing dod devorasiz:
2222222
| 
