Вали бундан йигирма йил олдин туҳматга қолиб қамалганди. Қирқ ёшга етганда озодликка чиқди. Қишлоққа кириб келди-ю, ҳайрон қолди. Қишлоқ ҳам, одамлар ҳам буткул ўзгарибди. Қишлоқдошлар қандайдир совуққон бўлиб қолишибди. Тўқсондан ошган отаси Боливой мироб ўғли келганидан қувониб бисотидаги биттагина тирриқ қўйни қассобга сўйдирди-да, маҳаллага ош берди. Ошга келганлар негадир Вали билан совуққон кўришишди. Баъзилари сирли қараш қилиш билан кифояланди.
Вали тушунарди. Қишлоқ жойда қамалган одамни бундан ортиқ кутиб олишмайди. Устига устак Валини босқинчиликда, бировнинг завжасини ўлдириб қўйганликда айблаб қамашган. Шунча тавалло қилди, айбдор эмаслигини исботлашга уринди. Фойдаси бўлмади. Ҳар бир далил унга қарши чиқаверди. Бу эса тўй-ҳашамда полвонлик қилиб ном таратган Валининг феълини тамоман ўзгартириб юборди. Турма шароити, у ердаги турли воқеалар, шафқатсизликка йўғрилган гап-сўзлар, ҳаракатлар Валининг қалбидаги бор меҳрни сўндирди. Қаҳрга мойил этиб қўйди…
Аксига олгандек ёши ўтиб қолган. Энди полвонлик қила олмайди. Отаси кекса. Қариянинг пенсиясига осилиш ҳам ноқулай. Гап-сўзга қолиб кетиши ҳеч гап эмас.
Вали ўйлай-ўйлай, мол бозорида даллоллик қилишни маъқул билди. Тил-жағи бор, бировга сўзини берадиганлар хилидан эмас. Қолаверса, турма кўрган одамга ҳар ким ҳам ҳадеганда ола қарай олмайди.
Вали икки-уч ҳафта ичида мол бозордаги даллоллар орасида ўрин топди. Ўзи кўзлаганидек, уларнинг ҳеч бири тура солиб бир нарса дея олмади. Ҳали мол, ҳали қўй, ҳали эшак олди-сотдисида даллоллик қилди. Киссаси пул кўрди. Шу баҳонада аста-секинлик билан бўлса-да, озодликдаги ҳаётга кўника бошлади.
* * *
Навбатдаги якшанбада бозорга керагидан ортиқроқ мол-қўй кирди.
Жониворларнинг кўплигидан ҳар ким ҳам бозор ичкарисида бемалол оёқ босиб юрмас бўлди.
Вали бошқа кунлардан кўра бозорга эртароқ келганди. Бозорнинг гавжумлигини кўриб терисига сиғмас даражада қувонди. Иш бошлашга шошилмай, четдаги кабобпазлар қаторига ўтди-да, икки сих кабоб билан бир шиша шаробни паққос туширди.
Шаробнинг тонг ғира-ширасидаги кайфи бошқача бўлади. Кўзлар сузилса-да, тана бирдан тетиклашади. Кайф чоғланиб, одамнинг тили сайрай бошлайди.
У кериша-кериша ўрнидан турди-да, бозор ичкарисига қараб юрди.
Шу маҳал энига ҳам, бўйига ҳам одамнинг кўзини ўйнатар даражада узун ва савлатли ҳўкизга кўзи тушиб юраги ҳовлиқди.
Ҳўкиз яхши боқилган, сўйилса, икки тоннадан кам гўшт бермайди.
«Мана шу ҳўкизнинг савдосига аралашаман, — кўнглидан ўтказди Вали ингичка арқонни омонатгина ушлаб турган ҳўкиз эгасига кўз тикиб. — Бундай мол учун икки баробар ҳақ беришсаям кам… Эҳ, Худо бераман деса шу-да!..»
Вали илдам юриб келди-да, жиккакдан келган эркакка сўз қотди.
— Ука, ҳўкизни сотамизми?
Эркак Валига ер остидан бир қараб қўйиб, норози бош чайқади.
— Мен даллолга муҳтож эмасман.
— Ие, — Вали бу жавобдан энсаси қотган каби афтини бужмайтириб ҳўкизни айланиб томоша қилган бўлди. — Даллолсиз ишинг битмайди, укам. Намунча қайсарлик қилмасанг? Қанча сўрайсан ўзи? Гапирсанг-чи!..
Ҳўкиз эгаси оғир уф тортган бўлиб юзини терс бурган ҳолда жавоб қилди.
— Беш милён.
— Ў, зўр нарх қўйибсан-ку! — деди Вали — Локигин бу пулга…
— Э, ака, молни кўриб турибсиз-ку! — гапни кесди ҳўкиз эгаси. — Ерга урманг!..
— Қўйгин энди, — сотувчини ўзича тинчлантирган бўлди Вали. — Тортишмайлик, жон ука. Менам бозорга тирикчилик учун келганман. Ундан кўра, нархини келиштиргин-у, ҳўкизни сотайлик! Нима дейсан?..
Эркакнинг юзи заҳиллашди. Қушникидай юмалоқ кўзлари катта-катта очилиб, оқаринқираган киприклари пирпираб кетди.
— Сизга бир марта айтдим, — деди у сал ортга тисланиб. — Мен даллолсиз сотмоқчиман молимни. Тамом!
Мана шу жавоби ростакамига Валининг ғашини келтирди. Ҳўкиз ҳақиқатан ҳавас қилса арзигудек эди. Валининг тинчини ўғирлаганди. Қандай бўлмасин янги харидорга уни пуллаб, баҳонада киссасини қаппайтирмоқчи, топганига отаси учун новвотмиди, қўй гўштимиди харид қилишни мўлжаллаганди. Эркакнинг кескин гапи товонигача музлатиб юборди. Ўзини камситилган, масхараланган ҳис этди. Кўз олдидан турмадаги ҳаёти, турли ёшдаги маҳбуслар ўта бошлади. Худди улар ҳам бу манзарани томоша қилаётгандек, Валини масхаралаётгандек туюлиб кетди.
— Менга қара, — уёқ-буёққа ўғринча қараб олди-да, эркакнинг ёқасидан олди Вали. — Намунча тирриқлик қилмасанг-а? Кимсан ўзинг? Боринг шу ҳўкизми? Вей, жаҳлимни чиқарсанг, ҳозир мана шу пичоқни бир бўйнига тортаман-у, гўштини бозордагиларга текинга тарқатаман, билдингми, ғалча?..
— К-ким ғалча? — ҳўкиз эгаси ҳам қайтмайдиган хилидан эканми, Валининг ҳақоратига чидай олмай, ёнидаги кексароқ одамга арқонни тутқазди-да, хезлана бошлади. — Қ-қўйвор томоғимни! Зўрмисан? Зўр бўлсанг, юр, четроқда гаплашамиз! Э, энангни!..
— Нима-а?.. Сен ҳали энамдан сўкадиган бўлдингми?.. Вей, халойиқ, эшитдингизми? Энамдан сўкди бу хунаса!..
Бозордаги ёш-қари уларни айирмоқчи, тинчлантирмоқчи бўлди. Бироқ Вали ҳам, ҳўкиз эгаси ҳам қайтадиган аҳволда эмасди. Бир-бирларини судраклаганча бозор четига қараб йўл солишди…
* * *
Пул топиш, тирикчилик, тинч яшаш деган ниятлар бир четда қолди. Бир оғиз ҳақорат Валининг жаҳлини жунбушга келтирди. Жиккакдан келган бу эркакни судраклаб деворга тақади-ю, томоғидан куч билан бўға бошлади.
— Сен ҳали энамни ҳақоратлайдиган бўлдингми, ифлос? — оғзидан тупук сачратганча эркакни сиқувга олди у. — Битта ҳўкизни деб-а? Вей, ит эмган, ўзинг ҳўкиздан баттарсан-ку! Башарангга бир қара, мол!..
— Ҳ-ҳали ш-шунақами? — хириллаб силтанди эркак. — Қ-қўйвор, қизиталоқ!..
— Нима? Нима дединг?
Буниси энди ошиб тушганди. Вали икковларини ҳай-ҳайлаб айириш билан овора бўлганларни бир силтаниб нари сурди-да, қўлидаги пичоқни эркакнинг томоғига тиради.
— Яна бир қайтар, ҳезалак, қайтар!
— Қизиталоқ! — такрорлади эркак. — Бўлдими?
— Эй, Худо ўзинг кечир! Бу ит эмган мени икки марта ҳамманинг олдида ҳақорат қилди!
Вали шундай деди-ю, ҳўкизфурушнинг томоғига пичоқ тортди…
ХОТИМА ЎРНИДА
Қотиллик бор йўғи бир неча дақиқада жуда тез содир этилди. Ҳатто, атрофдагилар ҳангу манг эди. Ҳеч ким иш шу даражага бориб етишини кутмаганди.
Ерда қонга бўялиб ётган эркакни кўрганларнинг бири ура солиб қочди, бошқа бирови эса югура келиб қўлидан келганча кўмак беришга уринди.
Вали бўлса, қонюқи пичоқни қўлида маҳкам тутганча бозордагиларга совуқ боқарди.
У ҳозирча ҳеч нарсани идрок этмасди. Туриш-турмуши худди жонсиз ҳайкални эслатарди…
Орадан бир ойча вақт ўтиб суд бўлди. Вали озодликка чиқиб айтарли дам олиш, табиат, қишлоқнинг ажойиб манзарасидан баҳра олишга-да улгурмади.
Уни узоқ муддатга озодликдан маҳрум этишди.
Manba: 24soat.com -Saytdan olindi.
Ushbu ma'lumot dan olindi!
< ! > DO'STLARINGIZGA YUBORING:
Quyidagi yangiliklarni o'qing dod devorasiz:
2222222
| 
