Баъзи ота-оналар ўз фарзандларини бошқа болалар билан солиштиришга уста бўлишади. Агар уларнинг жигарбанди билан тенгдош қўшнининг боласи тез юриб кетса, «Бизники нега юрмаяпти?» деб хавотирга тушишади. Кўпинча оналарда «Нега боламнинг юриши кечикяпти? Қачон менинг фарзандим юришни ўрганади? Болам тезроқ юриши учун нима қилишим керак?» деган саволлар пайдо бўлади. Аксарият оналарни қизиқтирадиган саволларга болалар шифокори Феруза Исаева жавоб берди.
— Бола неча ойликда юриши керак?
— Одатда, болалар илк қадамини 1 ёш арафасида қўяди. Умуман меъёр чегараси бирмунча кенг шаклланган, яъни 8 ойдан бошлаб 1 ярим йилгача. Аммо ҳар бир организмнинг физиологик хусусиятлари ҳар хил бўлгани учун болаларнинг бири эрта, бошқасида кечроқ юра бошлаши табиий ҳол.
Юриш — бола организмидаги 3 факторнинг мутаносиблигини талаб этади: мушак кучи, мувозанат сақлаш ва характер. Одатда, боланинг характери унинг юриб кетишида асосий роль ўйнайди.
Демак, соғлом бола нима бўлганда ҳам 20 ойликкача илк мустақил қадамини қўйиши керак. Бу давргача болалар етарлича кучга тўлади ва қадам ташлаш уларда алоҳида қийинчилик туғдирмайди. Агар бола юришдан бош тортса ёки буни фақат бошқаларнинг ёрдами билан бажаришга интилса, уни педиатр кўригига олиб бориш шарт. Ортопед, невропатолог ёки бошқа мутахассислар текширувидан ҳам ўтиш керак. Иккинчидан, умумий ҳолат ҳам муҳим аҳамиятга эга. Яъни болангизнинг таянч-ҳаракат аъзолари функциялари аниқ ривожланаётган бўлса, аммо у юрмаса, хавотирга ўрин бор.
Саломатлигида муаммо йўқ бола бемалол ағдарилади, ўтиради, деворга таяна олади, эмаклайди, мустақил туришга ёки диванга чиқишга ҳаракат қилади, қўлидан ушлаб турганда сакрайди. Агар унинг ҳаракат фаоллиги етарли бўлмаса, шифокор билан қўшимча маслаҳатлашиб олиш керак.
Баъзи қонуниятларга кўра, боланинг юриши кечикиши мумкин. Агар ота ёки она болалигида эрта қадам ташлаган бўлса, бола ҳам уларга ўхшаши эҳтимоли бор. Ва аксинча, агар ота ёхуд онанинг ўзи кеч юрган бўлса, болада ҳам шундай бўлиши ҳам мумкин. Шу билан бирга камҳаракат, вазни оғир болалар ҳам кеч юради. Негаки улар учун оёқда туриш ва мувозанатни ушлаш озғин болажонларга қараганда қийинроқ бўлади.
Баъзи болалар эрта юра бошлаганда йиқилиб тушади. Шу сабаб эҳтимолий хавфдан қўрқиш уларнинг руҳиятида сақланиб қолади. Бошқа болалар, аксинча, эҳтиёткорлик билан ҳаракат қилади — улар юради, фақат аввалдан бу қийинчиликни енгиб ўтишга ишонч ҳосил қилиб олади.
Муддатидан аввал туғилган чақалоқлар мустақил қадам ташлашда тенгдошларидан ортда қолади.
— Болажонга юришни бошлашида қандай кўмак бериш мумкин?
— Болани эртароқ юришга мажбурлаш яхши эмас. Қолаверса, бунинг иложи йўқ. Юриш осон кўрингани билан жуда мушкул жараён. Аммо оиладаги яқинлари унга кўмаклашиши мумкин. Бунинг учун кичкинтойдаги ҳаракат фаоллигини рағбатлантириш зарур.
Болани 3-4 ойликда кенгроқ кўрпачага қорни билан ётқизиб, олдига ранг-баранг ўйинчоқларни ташлаб қўйинг. Улар қиррасиз, кўзига ва оғзига тиқадиган бўлмасин. Кичкинтойда уларни ушлаб кўришга иштиёқ пайдо бўлади ва олиш учун олдинга интилади. Сиз уни товонидан секин итаринг. Шу тариқа болада умуртқа ва бўйин мушаклари мустаҳкамланади.
Бола ўтиришни ўрганадиган даврда — 5-6 ойликда эса уни мустақил қўйишга ҳаракат қилинг, бешикка кўп беламанг. Полда ўтқазиб, олдига турли ўйинчоқларни ташласангиз, узоқ думалаб кетганларини ўзи олишга ҳаракат қилади. Шундай қилиб эмаклашни, кейин юришни ҳам ўрганади.
— Ҳаракатга кўмакчи мосламаларни қачондан қўлласа бўлади?
— Эмаклашни ўргангандан кейин унга машина, копток каби ҳаракатли, юриб кетадиган ўйинчоқларни бериш мумкин. Булар вестибуляр аппарат ва координацияни ривожлантиради.
Бу даврда пластик юриш мосламаси (ходунок)дан ҳам фойдаланса бўлади. Аммо ҳозирда кўпгина мутахассислар улардан воз кечишни таклиф қилишмоқда. Чунки уларга ўрганган бола мустақил юришга ҳаракат қилмайди. Бунинг устига ходуноклар бола жинсий аъзолари ва тос суяклари тўғри ривожланишига халал бериши мумкин.
8-9 ойликда болани деворга суяб қўйсангиз, оёқда тура олади. Бунга тайёрлигини сезсангиз, унга ёрдам беринг. Тургандан кейин эҳтиёткорлик билан қайта ўтиришни ўргатинг. Болани қўлидан ушлаб ёки девор ёқалатиб юришга ўргатиш мумкин.
Бозорларда ҳунармандлар томонидан ишланган таянч ёғоч аравачалар сотилади. Улар яхши кўмакчи бўла олади. Уларнинг ортидан итара туриб, болалар қадамба-қадам юришни ўрганади. Ёғоч аравача ўрнини коляска ҳам боса олади: сайр вақтида унинг бир четидан ушлаб, эҳтиёткорлик билан юришига имкон беринг.
— Бола юрганда оналар нималарга эътибор бериши керак?
— Ўзи туришга ҳаракат қилмаган болани мажбурлаб юргизиш мумкин эмас. Ҳали суяклари қувватга кирмаган бўлса, бу оёқ қийшайишига олиб келади.
Айрим болалар 10 ойликда юриб кетади. Бу вақтда оналар, айниқса, эҳтиёткор бўлиши болаларни доим кузатиб ёнида бўлиши талаб этилади. Ўткир қиррали жиҳозлар, розетка, дазмол, қўли етадиган жойдаги чойнак-пиёлалар ва шунга ўхшаш нарсалар — барчаси зарарсизлантирилиши керак.
Бир ярим ёшдан ўтиб юрган болалар одатда, жуда оғир-босиқ бўлишади. Улар яхши мувозанатни сақлаб юради. Вақтли юришни бошлаган бола, аксинча, гиперфаол, бир жойда ўтирмайдиган, инжиқ бўлиши мумкин.
— Ўғил болалар эрта юрадими ёки қизлар?
— Қизчалар фаолроқ бўлишади. Аммо доим эмас. Юқорида айтиб ўтилганидек, эрта ёки кеч юриш боланинг ўзига хослиги. Ҳар кимда турлича бўлиши мумкин.
— Кеч юрган бола ривожланишдан ортда қолган ҳисобланадими?
— Боланинг интеллекти, жисмоний ривожланиши, келажакда қандай бўлиши эрта ёки кеч юриши билан боғлиқ эмас. Боланинг қачон юриши унинг характери сингари бошқалардан ўзгача бўлади, холос.
— Айрим болалар энди юрган вақтда бармоқ учида юради. Бу ҳолат бирон муаммо борлигини билдирадими?
— Боланинг бармоқ учида юриши қуйидаги ҳолларда меъёрий ҳолат ҳисобланади: агар унинг ривожланиши ва ўсишида муаммо бўлмаса; бола тенгдошларидан ривожланишда ортда қолмаса; кўпинча бемалол товонига босиб юра олса ва баъзи-баъзида бармоқ учида юрса; бармоқ учида юрганида икки оёғини ҳам бармоқ учига қўйса, фақат биттасини эмас.
Кўпинча бу одат болада вақт ўтиши билан унутилиб кетади. Бундай ҳолларда ихтиёрий равишда онанинг ўзи боланинг оёқларига тинчлантирувчи массаж қилиши мумкин. Қум ва шағал устида ялангоёқ ўйнатиш ҳам фойдали.
Агар болада бармоқ учида юришига қўшимча равишда неврологик муаммолар намоён бўлаётган бўлса, уни шифокорга кўрсатиш зарур. Муддатидан аввал туғилган, туғиш жараёнида жароҳат олган болаларда неврологик муаммо бўлиши мумкин. Улар яна асабий ва кўп йиғлайдиган бўлишади, тенгдошлари қила олган ҳаракатларни бирданига қила олмайди, аммо шифокор тавсияларига амал қилинса, кечроқ бўлса ҳам ўрганиб олишади.
Manba: 24soat.com -Saytdan olindi.
Ushbu ma'lumot hordiq.uz dan olindi!
< ! > DO'STLARINGIZGA YUBORING:
Quyidagi yangiliklarni o'qing dod devorasiz:
2222222
| 
