Алдандимми туғилиб?.. Ростми ё ёлғон?.. (Аудио)
Чингизхон бу вақтда яна ҳарбий юришга тайёргарлик кўрарди. У сафарларга ҳам севимли рафиқаларини бирга олиб борар, бу гал ҳам одатдагидек уни Есуй ва Бортэ кузатиб боришлари керак эди. Есуйнинг ёнида оғир айб қилганини тушунган хон ҳамон унинг кўнглини кўтара олмасди. Мўғул хони унинг рашкини келтириш учун соҳибжамол қизларни ҳарамга олиб кела бошлади, бир неча йил ичида унинг рафиқалари 26 тага етди.
Чингизхоннинг бу вақтда икки ўғли бўлиб, уларнинг бирини Бортэ, иккинчисини Хулан исмли аёл дунёга келтирганди. Есуй эса ўз ҳолатини ўзгартирмас, аммо ҳаётидан ҳам нолимасди.
Кунлардан бирида ғамгин Есуй хондан ўлимидан кейин бу давлатни ким бошқариши ҳақида сўради. Чингизхон айнан мана шу дақиқада кун келиб ўлиши тўғрисида биринчи бор ўйлаб кўрди. У бир неча кун давомида мижжа қоқмади, абадий яшаш усуллари бор ёки йўқлиги ҳақида ўйлади. Ўта узоқ умр кўрувчи Хитой руҳонийлари ҳақида эшитгани учун улардан бирини чақиртириб келди. Руҳоний унга ўзи билган сирларни ўргата бошлади. Аммо ўлимни енгиб бўлмаслиги, шунчаки узоқ умр кўриш мумкинлигини айтди.
Хон ўлими яқинлашганини сезган вақтида Бортэнинг ўғли Ўқтойни тахт вориси деб эълон қилди. Буюк мўғул хони 1227 йилда 82 ёшида вафот этди. Аммо унинг дафн этилган жойи бугунга қадар маълум эмас.
Есуйнинг тақдири қандай якун топгани ҳақида бирор бир тарихий маълумот мавжуд эмас. Маълум бўлгани шуки, у ҳеч қачон хонни севмаган. Шу сабабли ҳам тарих уни армонли муҳаббатига вафодор аёл сифатида ёдга олади…
